Garab alifba dareslege

Ğäräp älifbasın öyränü öçen bersäğätlek däres bu.

Däreslek

Ğäräp ímlası belän tanışqaç, Ğäräpçä yazarğa öyränü öçen berär ike genä säğät kiräk. İñ ciñele ul kiläse süzlärne töylek aşa cíıp qaraw. Künekmägän töylek caylawı belän xäreflärne kertü ciñelräk bulu öçen, Windows 2000/2003/XP sistemeneñ üzendä bulğan, töylekne monitorda kürsätä torğan, «On-screen Keyboard» atlı yärdämçe programın cibärü faydalı bula'la, aña qarap xäreflärne cíu uñaylıraq. Sanaqta älbättä Ğäräp xärefläre belän töylek caylawı quyılğan bulırğa tieş. Windows nıñ «WordPad» programın cibärep kiläse, süz äyteleşenä qarap alarnı cíıp qaríq.

Bu süzlek Ğälimä Xaris bastırğan «Ğäräp tele älifbası» atlı däreslek azağınnan alındı.

ن

Bu xärefneñ mäğnäsen yatqa alu öçen bäyläneş fiker: xärefneñ öske oçları qısılıp, araları neçkärep qalğan.

أنْ [än] – öçen

بَانَ [bānä] – açıqladı

بِنتُ [bintü] – qız

بَنَاتُ [bänātü] – qızlar

نَبَتَ [näbätä] – üste

نَبَاتٌ [näbātün] – üsemlek

ي

بَيَانُ [bäyānü] – añlatu

تِينٌ [tīnün] – incir

ثِيٌ [θīnün] – ence tabuçı

يَا [yā] – öndäw kisäkçese

بَيْنَ [bäynä] – üzara

ث

Bu xärefneñ mäğnäsen yatqa alu öçen bäyläneş fiker: xäref símaslıq tulı köymägä axşaş (öç noqta).

اَثْبَتَ [äθbätä] – ísbatlı

يُثْيِتُ [yüθbitü] – ísbatlí

ثَارَ [θāra] – dulqınlandı

اَثَاثٌ [äθāθün] – öy cíhazı

أَنُثَ ['änüθä] – yomşaq buldı

ر

Bu xärefneñ mäğnäsen yatqa alu öçen bäyläneş fiker: käkre xäref.

رَيبٌ [raybün] – şik

رَبَتَ [rabätä] – sípadı

أَرْبَ ['äríbä] – añlawçan buldı

تَرِبَ [täríbä] – tuzanlandı

اَثَرَ [äθära] – äsär yazdı

نَبَرَ [näbära] – tawışın kütärde

ز

Bu xärefneñ mäğnäsen yatqa alu öçen bäyläneş fiker: zäğif käkre xäref (öşke oç sıñğan kebek).

زُرْتَ [zürtä] – zíarat qıldıñ

نَزْرٌ [näzrun] – siräk, az bulu

نَزِنٌ [näzinü] – ülçibez

اَزْ [äz] – icek

تَرْزٌ [ärzün] – erbet ağaçı

و

Bu xärefneñ mäğnäsen yatqa alu öçen bäyläneş fiker: qarmaqqa axşaş.

وَتَرٌ [wätärun] – qıl

وَزَرَ [wäzära] – awır yök alıp bardı

ثَوْبٌ [θäwbün] – kiem

ثَوْرٌ [θäwrun] – ügez

تَوْبٌ [täwbün] – täwbä

نُورٌ [nūrun] – nur

تُوتٌ [tūtun] - tut ciläge

تَابُوتٌ [tābūtün] – tabut

م

مَنْ [män] – kem?

نَا [mä] – närsä

اَنَرَ [ämära] – ämer birde

زَمْزَمْ [zäm-zäm] – Zäm-zäm

يَوْمُ [yäwmü] – kön

اَنْتُمْ [äntüm] – süz

اَمْرٌ [ämrun] – ämer, boyırıq

س

اَسَاسٌ [äsāsün] – nigez

سَمْ [säm] – icek

سَمَرٌ [sämärun] – kiç

سَبَبٌ [säbäbün] – säbäb

اَسَرَ [äsära] – äsir itte

اَنِسَ [änisä] – dus buldı

اِسْمٌ [ismün] – isem

ثَمَرَ [θämära] – cimeş birde

سَمَرَ [sämära] – kiç utırdı

سَبَتَ [säbätä] – yal itte

ثَبَتَ [θäbätä] – nıq tordı

ش

شَمَرَ،َشَرَ [şämära] – aşıqtı

نَمَرَ،َشَر [näşära] – näşer itte

بَشَرٌ [bäşärun] – keşe

شَرِبَ [şäríbä] – eçte

رِيشٌ [ríşün] – qanat

مَارْشٌ [mārşün] – marş

ك

كَمْ [käm] – niçä

كَتَبَ [kätäbä] – yazdı

اَكثَرَ [äkθära] – kübäytte

مُمْكِنْ [mümkin] – mömkin

تَرَكَ [tärakä] – qaldırdı

سَمَكٌ [sämäkün] – balıq

ل

لَمْ [läm] – inqär itü

لَزِمَ [läzimä] – tieş buldı

سَلاَمٌ [sälāmün] – säläm

مُسْلِمٌ [müslimün] – möselman

اَكَلَ [äkälä] – aşadı

مَالٌ [mālün] – mal

ق

قُلْ [qül] – äyt

قَلاَمٌ [qalāmün] – qäläm

لَقَبَ [läqabün] – quşamat

سَقَرٌ [säqarun] – tämüğ

ؤَلَقٌ [fäläqun] – tañ

رِزْقٌ [rízqun] – rízıq

ف

fä xärefe neçkä [f] awazın belderä.

فَمٌ [fämün] – awız

فِكْرٌ [fikrun] – fiker

سَفَرَ [säfära] – säfärgä kitte

سَلَفَ [säläfä] – borınğı buldı

مٌسْرِفٌ [müsrífün] – ísraf itüçe

ح

xä xärefe neçkä [x] awazın belderä, wä hä/xa awazlardan ayırıla. Aña axşaş bulğan awaz Tatarçada yuq.

حَسَنَ [xäsänä] – yaxşı buldı

حَسَبَ [xäcäbä] – xísab qıldı

اِتْتَحَنَ [imtixänä] – ímtíxan qıldı

لَوْحٌ [läwxün] – taqta

مِلْحٌ [milxün] – toz

خ

xa xärefe qalın awaz belderä, alınma bulğan xalıq/xíal/xur süzlärendä kük. Anı äytkändä tamaq beraz “xırıldí”.

خَيْرٌ [xayrun] – xäyerle, yaxşı

خَوْفٌ [xawfün] – qurqınıç

اَخْبَرَ [äxbära] – xäbär birde

يُخْبِرُ [yüxbiru] – xäbär birä

اَخٌ [äxun] – ir tuğan

شَيْخٌ [şäyxun] qart

خَتْمُ [xatmü] – tamğa

حَتْمُ [xämtü] – soñğı qarar

خَلَفَ [xaläfä] – xälifä buldı

حَاَفَ [xäläfä] – ant itte

ج

جَبَلٌ [cäbälün] – taw

جَمَلٌ [cämälün] – döyä

فَجْرٌ [fäcrun] – tañ

اَجْرٌ [äcrun] – äcär

مَخْرَجٌ [mäcracün] – çığu urını

مَسْجِدٌ [mäscidün] - mäçet

سَاجِدٌ [sācidün] – säcdä qıluçı

رَجُلٌ [racülün] – ir keşe

ثَلْجٌ [θälcün] – boz, qar

سِرَاجٌ [sirācün] – yaqtırtıç

ه

هَاتِفٌ [hātifün] – telefon

هَلْ [häl] – me/mı (kisäkçä)

هَبْ [häb] – büläk it

فَهِمَ [fähimä] – añladı

وَهَبَ [wähäbä] – büläkläde

مِنْهُ [minhü] – annan

وَجْهٌ [wächün] – yöz, bit

وُجُوهٌ [wucūhün] – yözlär, bitlär

د

däl xärefe yomşaq [d] awazın belderä, wä dad xärefe isä qalının.

دُرْجٌ [dürcün] – östäl tartması

دَرْسٌ [därsün] – däres

دَفْتَرٌ [däftärün] – däftär

اَدَبَ [ädäbä] – ädäple buldı

هُدْهُد [hüdhüd] – höd-höd qoşı

حَسَدَ [häsädä] – könläşte

وَحَدَ [wäxädä] – berläde

زُبْدٌ [zübdün] – síır mayı

جِدَارٌ [cidārün] – díwar

يَدٌ [yädün] – qul

ذ

zäl awazı ul tel oçın teş arasına salıp äytelä torğan [z] awazı, Başqort söylämendä bar ul.

ذَهَبَ [ðähäbä] – kitte

ذِكْرٌ [ðikrun] – iskä töşerü

مَذْهَبٌ [mäðbähün] – yünäleş

إِذْنٌ [iðnün] – röxsät

خٌذْ [xuð] – al

آُسْتَذٌ [üstāðün] – ostaz, uqıtuçı

دَذْلٌ [bäðlün] – qorban

بَزْلٌ [bäzlün] – tişü

ذَمَرَ [ðämära] – aqırdı

زَمَرَ [zämära] – sıbızğıda uynadı

ع

Neçkä gäyn awazına Tatarçada axşaş bulğan awaz yuq. Ul tuqtalığan hämzä awazına axşaş beraz.

عَمَلٌ [gämälün] – eş, ğämäl

عِلْمٌ [gilmün] – ğilem

نَعْلٌ [näglün] – ayaq kieme

بَعْلٌ [bäglün] – ir, äfände

مَعَ [mägä] – belän

شَرْعٌ [şärgün] – qanun

جَعْفَرْ [cägfär] – Cäğfär

عَنْبَرْ [gänbär] – Ğänbär

عُسْمَانْ [güsman] – Ğosman

غ

ğayn awazı ul gäyn awazınıñ qalın töre, wä anı äytkändä tawış beraz “ğırıldí”.

غَفَرَ [ğafära] – ğafu itte

غَلَبَ [ğaläbä] – östen bulu

اِسْتَغْفَرَ [istäğfära] – ğafu ütende

مَغْرِبٌ [mäğríbün] – Könbatış

سَمِعَ [sämigä] – işette

فَرْغٌ [färğun] – buşlıq

غَيْنُ [ğaynü] – «ğ» xärefe

عَيْنُ [gäynü] – küz

بَلْعُ [bälgü] – yotım

بَلْغُ [bälğu] – ireşü

بَغْلُ [bäğlü] – nadan bulu

بَعْلُ [bäglü] – ir, äfände

ص

sad xärefe qalın [s] awazın belderä.

صَبَرَ [sabära] – sabır itte

بَصَرَ [bäsara] – qaradı

نَصَرَ [näsara] – yärdäm itte

قَمِيصٌ [qamīsun] – külmäk

قَرْصٌ [qarsun] – teşläw, çağu

سَفَرٌ [säfärun] – säfär

صَفَرٌ [safärun] – ay iseme

سَيْفٌ [säyfün] – qılıç

صَيْفٌ [sayfün] – cäy

ض

dad xärefe qalın [d] awazın belderä.

ضَيْفٌ [dayfün] – qunaq

ضَعْفَ [dagfün] – zäğiflek

فَضَلَ [fädalä] – östen qıldı

حَضَرَ [xädara] – xäzer buldı

بَيْضٌ [bäydun] – yomırqa

غَرْضٌ [ğardun] – kiñlek

هَاذَا [hāðā] – bu

دَرْسُ [därsü] – däres

ضَرْسُ [darsü] – teşläw

بَعْدُ [bägdü] – soñınnan

بَغْضُ [bäğdu] – qayberläre

ط

ta xärefe qalın [t] awazın belderä, yäğni tä xärefeneñ qalın töre.

طِفْلٌ [taläbä] – täläp itte, ezläde

طَفْلُن [tíflün] – yäş bala

وَطَنٌ [wätanün] – watan

مَطَرٌ [mätarun] – yañğır

سَقَطَ [säqata] – töşte

مَرْبِطٌ [märbitun] – abzar

تَرَفُ [tärafü] – mul yäşäw

طَرَفُ [tarafü] – taraf

سَبْتُ [säbtü] – yal, Şimbä

سَبطُ [säbtu] – töz, zífa bulu

ظ

za xärefe qalın [z] awazın belderä wä saqawraq uqıla, zä xärefeneñ qalın töre.

ظَلَمَ [zalämä] – zolım qoldı

ظَهْرٌ [zahrun] – busa tübäse

نَظَرَ [näzara] – qaradı

يَنْظُرُ [yänzuru] – çik

حَظِيظٌ [xäzíízun] – bäxetle

حَفِظَ [xäfiza] – saqladı

ذَفَرٌ [zäfärun] – naçar is

ظَفَرٌ [zafärun] – ciñü

زَهَرَ [zähära] – yaltıradı

ظَهَرَ [zahära] – açıqlandı

Päräwezdä

• Ğäräp älifbalı xíalí tölek